Celal Gürsoy

1912 Stockholm Olimpiyatı

1912 Yaz Oyunları, Beşinci Olimpiyat olarak tarihe geçti ve İsveç–Stockholm’de resmi olarak 6 Temmuz ile 22 Temmuz arasında yapıldı. Tenis karşılaşmaları açılıştan çok önce, 5 Mayıs 1912’de başladı. 1912 Olimpiyatı için Stockholm’e rakip aday şehir yoktu. Modern Olimpiyatlar tam anlamı ile Stockholm’de “modern” oldu ve birçok konuda ilkler yaşandı. Coubertin’in rüyaları, belki de 1912’de gerçek olmuştu. Bu Olimpiyatta ilk defa tanıtım posterleri hazırlandı, elektronik zaman ölçümleri ve foto finiş teknikleri kullanıldı.

 

1912’den 1948 Olimpiyatına kadar yedi organizasyonda spor karşılaşmalarından başka sanat temalarında da madalyalar verildi. 1912 oyunlarında 18 farklı sanat konusunda birinciler belirlendi. Literatür konusunda madalya Georges Hohrod’a verilmişti Daha sonra bu kişinin aslında Baron Pierre de Coubertin olduğu ortaya çıktı.

O yıl kurulan IOC ve hemen tüm branşlardaki Uluslararası Federasyonlar Stockholm’de yapılan derecelerin otomatik olarak Dünya rekoru olarak kabulünü kararlaştırdı. (Spor Federasyonlarının en eskisi 1892 yılında kurulan FISA – Uluslar Arası Kürek Federasyonudur.)

Resim: Açılış Seremonisi (Foto: wikipedia/M0tty)

Stokholm Olimpiyat Stadındaki açılışı Kral V. Gustav yaptı.

Stockholm’de 28 ülkeden 47 kadın, 2359 erkek, toplam 2406 sporcu katılımı ile 14 spor branşında (Eskrim, Futbol, Atletizm, Modern Pentatlon, Bisiklet, Atçılık, Güreş, Kürek, Atıcılık, Susporları (Yüzme, Sutopu, Tramplen Atlama), Yelken, İp Çekme, Tenis, Jimnastik) 102 müsabaka yapıldı.

İlk defa olarak Pierre de Coubertin’in buluşu olarak tanıtılan Pentatlon yarışları düzenlendi, aslında Pentatlon Antik Olimpiyatlar zamanında M.Ö. 708 yılında yarışma programına dahil edilen koşu, uzun atlama, disk atma, mızrak atma ve güreş gibi beş spor dalından oluşan kategori idi ve Yunanca´da “Penta” (beş) anlamına gelen kelimeden gelmekteydi.

1912, Sutopu branşının da ilk Olimpiyatı oldu. Müsabakalar sonunda İngiltere birinci, İsveç ikinci ve Belçika üçüncü oldu.

Kadınlar Yüzme kategorisi ilk olarak bu Olimpiyatta yer aldı.

IOC’nin kuruluşu ile birlikte ilk kabul ettiği komitelerden biri de 1908 yılında kurulmuş olan Osmanlı Milli Olimpiyat Cemiyeti olmuştur. İlk Olimpiyat Komitesinin başkanlığına Servet-i Fünun gazetesinin sahibi eski sporculardan Ahmet İhsan Tokgöz getirildi. Selim Sırrı Tarcan genel sekreterlik görevini üstlendi. Üyelikleri ise Hasib, Asaf ve Cevat Rüştü Beyler yaptılar.

1912 Yaz Oyunlarında Fin’li atlet Hannes Kolehmainen en başarılı atlet olarak öne çıktı. Hannes, 5000m, 10000m ve Kros yarışlarında Altın, ayrıca Kros yarışında takım ikiciliği olarak Gümüş Madalya kazandı. Kolehmainen, 1920 Antwerp Maratonunda da birinci olarak Altın Madalya kazanacaktı.

İngiltere’de yaşayan Amerikalı atlet Walter Winans, Atıcılıkta bir Gümüş Madalya kazandı. Winans, sanat temalarından “Heykeltıraşlık” konusunda yaptığı “An American Trotter“ adlı heykeli ile de bir Altın Madalya kazandı. Böylece spor tarihinde aynı Olimpiyatta hem spor, hem sanat alanında Madalya alan ilk ve tek kişi oldu.

Kızılderili Wa Tho Huck (Jim Thorpe) Dekatlon ve Pentatlon yarışlarında birinci oldu ancak bir yıl sonra Madalyalarını geri vermek zorunda kaldı. Çünkü daha önceleri bir Beysbol maçına katılıp 60 Dolar aldığı belirlenmiş ve Amatörlük özelliği kaybolmuştu. Wa Tho Huck 1953 yılında öldü ama 1982 yılında amatörlüğü tekrar tanımlayan IOC Madalyaları ailesine geri verdi.

Resim: George S. Patton

Pentatlon yarışında daha sonra 2. Dünya Savaşında ünlü olan (General) George S. Patton da vardı. General yarışı beşinci olarak tamamladı.

Malarsee etrafındaki bisiklet yarışını Güney Afrikalı Rudolph Lewis kazandı. Bu Afrika Kıtası’nın Olimpiyat tarihindeki ikinci Altın Madalyası oldu. Güney Afrika bu Olimpiyatta 4 Altın, 2 Gümüş Madalya kazandı. Güney Afrika ilk Madalyasını 1908 Olimpiyatında 100m yarışını kazanan atlet Reg Walker ile elde etmişti.

Portekizli Maraton Koşucusu Francisco Lazaro yarış sırasında fenalaştı, kurtarılamadı, hayatını kaybetti ve Olimpiyatlarda ölen ilk sporcu oldu.

Alman Futbolcu Gottfried Fuchs bir maçta on gol atarak bu güne kadar ulaşılamayan bir Olimpiyat Rekoru kırdı. Fuchs, Rusya karşısında 16-0 galip geldikleri maçta 10 gol atmıştı. Bu konuda Dünya Rekoru 11 Nisan 2001 tarihinde 31-0 biten Avustralya-Samoa maçında 13 gol atan Avustralyalı Archie Thomson’a aittir.

Amerikan Olimpiyat ekibi Stockholm’e Red Star Lines şirketine bağlı Finland transatlantiği ile geldi.

Stockholm Olimpiyatında Maraton yarışında Japon atlet Shisö Kanaguri aşırı sıcaktan bunalarak parkur üzerindeki bir evin önünden geçerken evin sahibi kendisine bir bardak su teklif etti. Evin gölgesinde suyu içip uzanan ve uykuya dalan Shisö tam bir gün sonra uyandı, onun yarışı bitirmediğini kimse fark etmedi. Aradan 54 yıl geçti. Olimpiyat Komitesi hatasını tamir etmek için Shisö’yü Stockholm’e davet etti, yarım bıraktığı parkuru tamamlattı ve Katılım Belgesini verdi.

İsveç’li Oscar Swahn dört sene önce 1908 Olimpiyatında 60 yaşında Atıcılıkta Altın Madalya alarak Olimpiyat tarihinin Madalya kazanan en yaşlı sporcusu olmuştu. Swahn, 64 yaşında 1912 Stockholm’de tekrar Altın kazandı ve 72 yaşında 1920 Anvers’te Gümüş Madalya kazanacaktı.

Güreş branşında hepsi Greko Romen olmak üzere beş siklette müsabakalar yapıldı.

1912 yılındaki Olimpiyat Oyunlarında ilginç hakem kararları uygulandı. O tarihte uygulanan kurallara göre güreş müsabakalarında, taraflardan birinin galip gelebilmesi için rakibini mutlaka tuşlaması gerekiyordu. Bu nedenle birbirine üstünlük sağlayamayan güreşçiler, kaçak güreşiyor, işi uzattıkça uzatıyorlardı.

Hafif Ağır Kilo finalinde İsveçli Anders Ahlgren ile Finlandiyalı Ivar Böhling karşılaştılar. Güreş dokuz saat sürdü. Hakemler beraberlik ilan ederek iki sporcuya da Gümüş Madalya verdiler. Böylece ilk kez bir kategoride Altın Madalya verilmedi.

Resim: Martin Klein

Orta Ağır kategorisinde Rus Martin Klein ile Finlandiya’lı Alfred Asikainen’in karşılaşması 11 saat 40 dakika sonunda Klein’ın galibiyeti ile sonuçlandı ancak Rus sporcu yorgunluktan final karşılaşmasına çıkamadı. Gene de kendisine Gümüş Madalya verildi.

Türkiye (Osmanlı Devleti), resmi olarak katıldığı ilk Olimpiyat Oyunu olan 1912 Yaz Olimpiyatında, yönetici olarak Selim Sırrı Tarcan ile iki atlet Vahram Papazyan ve Mıgırdiç Mıgıryan ile temsil edildi. Madalya kazanılmadı.

Kürek branşında katılımımız olmadı. TMOK Başkanı Ahmet İhsan Tokgöz idi.

Ülkemizde düzenlenen kayıtlı ilk kürek yarışı 25 Ağustos (Rumi 1329) 1913 tarihinde bir Pazar günü “Donanmayi Osmani Muaveneti Milliye” tarafından düzenlendi. Moda Koyunda gerçekleşen bu yarışta “Galatasaray Mektebi Sultanisi” ile “İstanbul Mektebi Sultanisi” de karşılaştı. İki tekne arasındaki yarışı Moda Rowing kulübünün teknesi ile yarışan Serdümen Selim Halil, Mahir Safi, Otomobil Arif, Akif ve 33 İbrahim’den kurulu Galatasaray ekibi kazanarak “Veliahdı Saltanatı Sehiye Yusuf İzzettin Efendi”nin verdiği som gümüş kupayı aldı. Bu Galatasaray’ın denizcilikte kazandığı ilk kupa oldu.

O gün İngiliz, Alman harp gemilerinin filikaları arasında toplam 23 yarış yapıldı. Sultan Reşat yarışları izlemeye Ertuğrul Yatı ile geldi. Hamidiye Kruvazörü de yata refakat ediyordu. Yarışların sonunda Sultan Reşat, “Donanmayi Osmani Muaveneti Milliye”ye 300 altın bağışladı.

1924 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Türkiye Milli Olimpiyat Cemiyeti kamu yararlı bir kuruluş olarak kabul edilecekti.

 

 

Resim: 1912 Stockholm Olimpiyat Madalyası

1912 Stockholm Olimpiyatına katılan 28 ülkeden 18’i Madalya kazandı. En başarılı ülke olan Amerika (25-19-19) 63 Madalya kazanırken İsveç (24-24-17) 65 Madalya ile ikinci sırada yer aldı, İngiltere (10-15-16) 41 Madalya, Finlandiya (9-8-9) 26, Fransa (7-4-3) 14, Almanya (5-13-7) 25, Güney Afrika (4-2-0) 6, Norveç (4-1-4) 9, Kanada ve Macaristan (3-2-3) 8’er Madalya kazandılar.

 

1912 Stockholm Olimpiyatında Kürek

Kürek branşında dört tekne sınıfında yarışlar düzenlendi. Tek Çifte, Dört Tek Dümencili (Dirsekli tekne), Dört Tek Dümencili (Kaba Tekne), Sekiz Tek.

Yarışlara 14 ülkeden 185 kürekçi katıldı. (İsveç 28, Almanya 26, İngiltere ve Norveç 24, Fransa 17, Danimarka 15, Macaristan 11, Kanada ve Avustralya 10, Avusturya/Belçika/Finlandiya 6, Rusya / Bohemya 1)

Resim: Stockholm Rowing Club kayıkhanesi (Foto: wikipedia/Magnus Manske)

Tek Çifte yarışına 13 ülke katıldı:

İngiliz William Kinnear 7.47.6 ile 7.56.0 çeken Belçikalı Polydore Veirman’ın önünde bitirdi. Kanada’lı Everard Butler ve aynı derece ile Rus (Estonya) Mart Kuusik üçüncü oldu.

Resim: William Kinnear (Foto: wikipedia/Doma-w)

Tek Çifte yarışında Altın Madalya kazanan William Duthie „Wally“ Kinnear 1. Dünya Savaşı öncesinin kürek dünyasının en önemli isimlerinden biridir. 1880 doğumlu olan Wally, Debenhams Kolejinde kürek sporuyla tanıtı, 1903’ten 1911 yılında kadar Times nehrinde yapılan tüm yarışları kazandı. 1912 Olimpiyat Altınını da kazandıktan bir yıl sonra da bir İngiliz Klasiği olan The Wingfield yarışını üçüncü kez kazandı. Savaşta İngiliz Donanmasında görev aldı, sonra antrenör olarak bir çok sporcu yetiştirdi ve 1974 yılında öldü. 12 Mart 2007 yılında en şerefli ödül olarak adı Scottish Hall of Fame’e dahil edildi.

Tek Çifte Yarışında ikinci olan Belçikalı Polydore Veirman, 1908 Olimpiyatında Gümüş Madalya kazanan Sekiz Tek ekibindeydi.

İlk dört tekneden sonraki katılım aşağıdaki gibi oldu:

Finlandiya, Avusturya, Almanya, Macaristan, Avustralya, Macaristan, Danimarka, Almanya2, Bohemya.

 

Dört Tek Dümencili (Dirsekli Tekne) sınıfına 11 ülke katıldı:

Alman ekibi Albert Arnhaiter, Hermann Wilker, Rudolf Fickeisen, Otto Fickeisen, Otto Maier 6.59.4 ile birinci olurken,

İngiliz ekibi Julius Beresford, Karl Vernon, Charles Rought, Herbert Logan, Geoffrey Carr iki tekne boyu ile ikinci,

Danimarka takımı Erik Bisgaard, Rasmus Frandsen, Mikael Simonsen, Poul Thymann, Ejgil Clemmensen üçüncü oldu.

Resim: Alman ekibi finişte…  (Foto: RRK 08 Online)

Birinci gelen Alman ekibinde yılların Almanya Şampiyonu Fickeisen kardeşler dirsekli Dört Tek tarihinde ilk defa 7 dakika sınırının altına indiler. Alman ekibinin dümencisinin kim olduğu senelerce tartışma konusu oldu ve ekip üyesi Otto Fickeisen tarafından 1973 yılında Rudersport mecmuasında Otto Meier olduğu açıklandı.

Hermann Wilker ve Otto Fickeisen, 12 yıl önce Paris Olimpiyatında aynı teknede üçüncü olmuştu.

İkinci olan İngiliz ekibinden Julius Beresford ve Alman asıllı Karl Vernon, Henley yarışlarında birçok ödül kazanmıştı, Charles Rought ve Herbert Bruce Logan, 1909-1911-1912 yıllarında Henley’de başarılı olmuştu, dörtlü ekip 1919 yılında Victory Regatta – Fewley Cup’ta birinci olmuştu.

Julius Beresford’un oğlu Jack, 1920 Anvers Olimpiyatında Tek Çiftede Gümüş Madalya kazanacak ve sporculuk hayatı boyunca kazandığı üç Altın, iki Gümüş Madalyalı rekoru ancak 60 yıl sonra Steve Redgrave tarafından kırılacaktı.

 

Resim: Olimpiyat Şampiyonu Alman ekip Ludwigshafener RV von 1878 / Frankfurter RV 1865 kulüpleri karması: Rudolf Fickeisen, Hamlacı Otto Fickeisen, Dümenci  Otto Maier, Hermann Wilker, Albert Arnheiter. (Foto: RRK 08 Online)

İlk üç tekneden sonraki katılım aşağıdaki gibi oldu:

Norveç1, Norveç2, İsveç, Fransa, Belçika, Danimarka2, Finlandiya, Avusturya.

 

Dört Tek Dümencili (Kaba Tekne) sınıfına 6 ülke katıldı:

 Resim: İsveç ekibi

Danimarka Ejler Allert, Jörgen Hansen, Carl Möller, Carl Pedersen, Poul Hartmann ekibi 7.47.0 ile birinci,

İsveç ekibi Ture Rosvall, William Bruhn-Möller, Conrad Brunkman, Herman Dahlback, Leo Wilkens 7.56.2 ile ikinci,

Norveç ekibi Claus Höyer, Reidar Holter, Magnus Herseth, Frithjof Olstad, Olav Björnstad üçüncü oldular.

Resim: Gümüş Madalyalı İsveç ekibi, Norveç’i geçerken. (Foto: wikipedia/Doma-w)

İkinci olan İsveç ekibinin koçu eski London Rowing Club kürekçisi İngiliz James Ferrel idi. Ekip aynı gün Sekiz Tek yarışına da katıldı ancak finale yükselemedi.

İlk üç tekneden sonraki katılım aşağıdaki gibi oldu:

İsveç2, Fransa, Norveç2.

Sekiz Tek yarışına 10 ülke katıldı:

Resim: SekizTek birincisi İngiliz Leander RC ekibi ile üçüncü Alman ekibi Berliner RV 1876 sporcuları birlikte… (Foto: RRK 08 Online)

İngiliz Leander RC ekibi Edgar Burgess, Sidney Swann, Leslie Wormwald, Ewart Horsfall, James Gillan, Arthur Garton, Alister Kirby, Philip Fleming, Henry Wells 6.15.0 ile birinci,

İngiliz New College ekibi William Fison, William Parker, Thomas Gillespie, Beaufort Burdekin, Frederick Pitman, Arthur Wiggins, Charles Littlejohn, Robert Bourne, John Walker 6.19.0 ile ikinci,

Alman Otto Liebing, Max Bröske, Max Vetter, Willi Bartholomae, Fritz Bartholomae, Werner Dehn, Rudolf Reichelt, Hans Matthiae, Kurt Runge ekibi üçüncü oldu.

Resim: İngiliz, Leander  Sekiz Tek Ekibi (Foto: wikipedia/Doma-w)

Birinci olan İngiliz ekibinden Leander RC sporcusu Edgar Burgess, 1913 yılında Boat Race yarışını kazanan Oxford teknesindeydi.

Aynı ekipten Isle of Man adasında doğan Sidney Swann, 1920 Anvers Olimpiyatında aynı teknede Gümüş kazanacaktı. Swan, 1911 ve 1912 yarışlarında Cambridge teknesindeydi. 12 Eylül 1911 tarihinde Tek Çifte ile Manş Denizini 3 saat 50 dakikada geçti. “Manx” (Isle of Man) Man Adasından Olimpiyatta Madalya kazanmış tek sporcu oldu. Swan, babasının öldüğü 1942 yılında NARA (National Amateur Rowing Association) başkanı oldu ve bu görevi 1956’ya kadar devam ettirdi.

Leslie Wormwald, 1911 ve 1912’de kazanan Oxford ekibindeydi ve Henley yarışında da ödül kazandı. 1. Dünya Savaşında Fransa cephesindeydi ve 1918’de Military Cross nişanını kazandı.

Ewart Horsfall, 1920 Anvers Olimpiyatında aynı teknede Gümüş Madalya kazanacaktı. 1912 ve 1913 Boat Race yarışında kazanan Oxford ekibindeydi. 1914’te bu defa kaybeden Oxford ekibinde idi ancak Henley’de iki ayrı yarışta birinci geldi. 1. Dünya Savaşında pilot oldu, 1916 ve 1918’de iki askeri nişan kazandı. Harpten sonra tekrar küreğe döndü ve 1920 Olimpiyatına katıldı. 1947’de Henley Royal Regatta organizasyonunda Steward seçildi ve bir sene sonra da İngiliz Olimpiyat Kürek Takımının menajeri oldu.

İskoç asıllı James Angus Gillan, dört yıl önce 1908 Londra Olimpiyatında Dört Tek Dümencisizde birinci olmuştu. Henley yarışlarında birçok birincilik kazandı, Oxford teknesinde 1907 ve 1909 yıllarında Cambridge ekibine karşı yarıştı.

Arthur Stanley Garton, 1909 Boat Race yarışında kazanan Oxford ekibinde yer aldı, 1910 ve 1911’de Henley’de ödüller kazandı, 1925 ve 1930’da Oxford ekibinin koçluğunu yaptı. Kızlarından Rosalinde, 1948 Olimpiyat İki Çifte birincisi Dickie Burnell ile evlendi, onların oğlu Peter Burnell 1962 Oxford ekibindeydi.

Alister Kirby, Oxford ekibiyle 1906-1907-1908-1909 Boat Race yarışlarına katıldı,

Ekibin hamlası Philip Fleming, 1910 Boat Race yarışını kazanan Oxford ekibindeydi. Philip, James Bond serisinin yaratıcısı Ian Fleming’in amcasıydı. 2003 yılında Cambridge ekibine karşı Boat Race yarışını kazanan Oxford ekibinin Sekiz Teki “Philip Fleming” adını taşıyordu.

Henry Wells, 1911’den 1914 yılına kadar Oxford ekibinin dümencisiydi.

Sekiz Tek yarışında ikinci olan New College ekibinden Thomas Gillespie, 1. Dünya Savaşında şehit oldu.

Beaufort Burdekin, 1914 yılında Oxford ekibindeydi.

Frederick Pitman ve Arthur Wiggins, 1912 yarışını kazanan Oxford ekibindeydi.  Wiggins 1914’te Oxford ekibiyle tekrar yarıştı.

Charles Littlejohn, 1911 ve 1912 Oxford ekibindeydi.

Ekibin hamlası Robert Bourne, 1912-1913-1914 yıllarında Henley’de Challenge Cup yarışını kazandı. Babası Gilbert, Oxford ekibi ile 1882 ve 1883 yarışlarını kazanmıştı. Robert de 1909-1910-1911 ve 1912 Boat Race yarışlarında kazanan Oxford ekibinin hamlasıydı. Spor hayatından sonra başarılı bir siyasetçi oldu.

Üçüncü olan Alman ekibi Berliner RK 1876 sporcularından oluşuyordu, ilk eleme yarışında Macar ekibini geçtiler, ikinci elemede başka bir Alman ekibi olan Berliner Sport Borussia ekibini elediler. Son eleme yarışında daha sonra şampiyon olan Londoner Leander Rowing Club ekibine elenerek üçüncü oldular.

İlk üç tekneden sonraki katılım aşağıdaki gibi oldu:

Norveç, İsveç, İsveç2, Kanada, Fransa, Avustralya, Almanya2.

 

1912 Stockholm Olimpiyatında Kürek branşında Madalya sıralamasında İngiltere (2-2-0) 4 Madalya ile birinci, Danimarka ve Almanya (1-0-1) ile ikinci oldu. Belçika ve İsveç (0-1-0), Kanada-Norveç-Rusya 1 Bronz kazandı.

 

1914 yılında savaşın başlaması ile Olimpiyat Komitesi merkezini 1915 yılında Paris’ten İsviçre Lozan şehrine taşıdı.

 

1916 Savaş

Budapeşte, İskenderiye ve Berlin’in adaylıklarını koydukları VI. Olimpiyat Oyunları savaş hazırlıkları içinde bulundukları belirlenen Almanlara verilerek savaşın önleneceği sanıldı. Fakat 1914’de başlayan 1.Dünya Savaşı Olimpiyatın 1916’da Berlin’de yapılmasını engelledi ve VII. Olimpiyat 1920’d Anvers’te gerçekleşti. Berlin şehri ancak 20 yıl sonra 1936 yılında Olimpiyat yapma şansını bulacaktı.