1968 Olimpiyatı iki siyahi atletin Olimpiyat tarihine geçecek gösterisine şahit oldu. 200 metre yarışında rekor kırarak (20 saniye bariyerini 19.83 ile kırarak) Altın Madalya alan Amerikalı Tommie Smith ve aynı yarışta 3. olarak Bronz Madalya alan John Carlos madalya töreninde siyah eldivenli ellerini yumruk şeklinde havaya kaldırarak adına yarıştığı ABD’deki ırk ayrımcılığını protesto ettiler. Bunun sonucu iki atlet de milli takımdan uzaklaştırıldı.

Bu kısacık olayın ardında çok anlamlı bir dostluk hikayesi gizlidir.

Amerikalı zenci atletler Smith ve Carlos ülkelerinde siyahi ırkın yaşadığı zorlukların içinde büyümüş, atletizm branşındaki doğal yetenekleri ile Amerikan Milli Atletizm takımının yıldızları olmuşlardı. Olimpiyat madalyalarını kazandıktan sonra bu konuya dünyanın dikkatini çekmek için bir eylem yapmak istediler.

Ülkesinin rekorunu kırarak yarışın ikincisi olarak gümüş madalya kazanan Avustralyalı atlet Peter Norman onlara destek verir ve ortaya attığı fikir anlamlı bulunarak tatbik edilmeye çalışılır. Onlar madalya töreni sırasında kürsüye çıkarken siyah eldivenler giyerek seyircilerin dikkatini çekmeyi planlarlar.

Tören için stadyuma geldiklerinde Carlos’un eldivenlerini Olimpiyat Köyünde unuttuğunu fark ederler. Bu onları durdurmaz. Bir çift eldiveni paylaşırlar, kürsüye çıkarken ayakkabılarını da çıkartan atletlerden Tommie Smith eldivenin sağ tekini, John Carlos da sol tekini giyer ve Amerikan Milli Marşı eşliğinde bayrak göndere çekildiğinde bir taraftan başlarını eğip yere bakarken bir taraftan da eldivenli ellerini yumruk yaparak havaya kaldırırlar.

Çıplak ayakları “fakirliği”, yere bakışları “mutsuzluğu” ve yukarı kaldırdıkları eldivenleri “başkaldırmayı” sembolize ederken hemen yanlarında kürsüde onları destekleyen bir beyaz atlet dimdik durmaktadır. Dünya mesajı almıştır.

Bu eylem sonucunda Smith ve Carlos derhal Olimpiyat Köyünden uzaklaştırılırlar. Hikayenin devamı hüzünlü bir hayat akışı şeklinde gelişti. Üçünün de ülkelerinde hayat zorlaştı, evlilikleri sona erdi. Spor hayatları bitti. Her ortamdan izole edildiler.

Aradan yıllar geçtikten sonra 1998 yılında Tommie Smith ve John Carlos Amerikan Hükumeti tarafından “Onur Ödülü”ne layık görülürler.

Avustralya’da da onların ne yapmak istediklerini anlayan bir avuç insan vardır. Bunlardan biri olan Avustralyalı Norman’ın kuzeninin bu olayı konu alarak hazırladığı  “Salute” isimli bir belgesel 2008 de gösterme girer.

Peter Norman olimpiyattan 38 yıl sonra 2006’da evinin bahçesinde kalp krizi geçirdiğinde olimpiyatta kırdığı rekor hala kendisindeydi.

38 yıllık dostları Amerikalı Tommie ve John cenazeyi taşırlarken bütün dünya yıllar önce verilen mesajı tekrar hatırladı.

Bundan altı yıl sonra 2012’de Avustralya Palementosu Norman’dan resmi olarak özür diledi, Norman için artık çok geçti ama doğru yol bulunmuştu.

2008 yılında Puma firması 1968’de sponsor olduğu Tommie Smith adına bir ayakkabı üretti. Bu ayakkabılardan bir çiftini Tommie, o yıl üç olimpiyat madalyası kazanan Usain Bolt’a hediye etti.

1968 yılının bu unutulmaz anısını temsilen iki heykel yapılmıştır. Biri African American Museum’da yer alan bronz heykeldir.

Bir diğeri de San Jose State Üniversitesindedir ama bu heykelde Avustralyalı Norman’ın yeri boş durmaktadır. Anlamı şöyle ifade edilmektedir: Peter Norman’ın yerine siz geçin ve haksızlıklar karşısında duruşunuzu fotoğraflayın.

Aradan elli yılı aşkın bir süre geçti, karakterler değişti ama insanlar değişmedi…