Celal Gürsoy

1936 Berlin Olimpiyatı

11. Olimpiyat Oyunları 1 Ağustos – 16 Ağustos 1936 tarihlerinde Berlin’de yapıldı. Olimpiyata 49 ülkeden 328 kadın, 3633 erkek, toplam 3961 sporcu katıldı. Berlin’de 19 spor dalında 129 müsabaka yapıldı. Planör ve Baseball gösteri sporu olarak programda yer aldı.

 

Resim: Berlin Olimpiyatı Amblemi Çan (Foto:wikipedia/BArchBot)

 

Resim: Olimpiyat Posteri ve Rozeti

Oyunların açılış konuşmasını 100.000 kişilik Berlin Olimpiyat Stadyumunda Hitler yaptı. Sporcu yemini Alman Halter Şampiyonu 1932 Olimpiyat Altın Madalyalı Rudolf Ismayr okudu.

Başlangıçta 12 şehir (İskenderiye, Barselona, Budapeşte, Buenes Aires, Dublin, Frankfurt, Helsinki, Köln, Lozan, Nürnberg, Rio de Janeiro, Roma) bu oyunlara talip olmuştu, sonunda Barselona ve Berlin finale kaldı ve İspanya’daki terör hareketleri dolayısıyla oyunlar Berlin’de gerçekleştirildi.

 

Resim: Olimpiyat Meşalesi Stadyuma gelirken ve Berliner Stadtschloss’daki Olimpiyat Ateşi (Foto: de.academic.ru) (Foto:wikipedia)

İlk kez Yunanistan’da Olympia’da yakılan meşale 7 ülkeden 3400 atletin yardımı ile 3075 km yol kat ederek Berlin’e taşındı.

Meşaleyi Alman atlet Siegfried Eifrig, Berliner Stadtschloss’ta yaktı. Ateş, Olimpiyat süresince yanmaya devam etti. Müsabakaların büyük kısmı 100.000 kişilik Olimpiyat Stadyumunda yapıldı.

Resim: Açılış merasimi (Foto:wikipedia)

Berlin’de olimpiyatlar televizyon ile tanıştı. Müsabakalarla ilgili 138 saatlik görüntü kaydedildi. Berlin ve 15 km çevresindeki kayıtlı kapalı devre televizyonlardan 162.228 kişiye ulaşıldı. Bu dünyada televizyon reytinginin kesin olarak sayılabildiği ilk ve tek yayın oldu. Kayıtlar üç kamerayla yapılmıştı, kameraların tanesi 200 kg ağırlığındaydı ve lensleri değiştirmek için dört kişi çalışıyordu. Sadece güneş ışığı olduğu zamanlarda kayıt yapılabilmişti.

Resim: Nevin Hassan Berlin Olimpiyat Stadı girişinde. (Foto: Özüak Aile Arşivi)

Galatasaray’lı kürekçi / Şube Kaptanı Nevin Hassan (1912-1951), 1930’lu yılların ortalarında genç yaşta aktif kürekçiliği bırakmış, Almanya’ya eğitime gitmişti. Kendisi 1936 Berlin Olimpiyatını Kırmızı-Beyaz Dergisinin muhabiri olarak takip etmişti. (Nevin Hassan, Galatasaray Yüzme Şubesi duayenlerinden Yılmaz Özüak’ın eşi Mine hanımın babasıdır. )

Olimpiyat Komitesi Hotel Adlon’da kalmış, erkek atletlerin çoğu Olimpiyat Köyünde misafir edilmişlerdir. Oyunlardan sonra başlayan Dünya Harbinin neticesinde Olimpiyat Köyü Rus askeri garnizonu olarak kullanılmıştır.

Resim: Açılışta Alman Askerleri (Foto:wikipedia/BArchBot)

Berlin Olimpiyatına Afganistan, Bermuda, Bolivya, Kosta Rica ve Liechtenstein ilk kez katıldılar.

1936 Olimpiyatının yıldızı 4 Altın Madalya kazanan Amerikalı atlet Jesse Owens oldu. Alman Artistik Jimnastikçi Konrad Frey de 3 Altın, 1 Gümüş ve 2 Bronz Madalya kazandı, Hollandalı yüzücü Hendrika Mastenbroek 3 Altın, 1 Gümüş, Alman Jimnastikçi Alfred Schwarzmann 3 Altın, 2 Bronz, Fransız Bisikletçi Robert Charpenter 3 Altın Madalya kazandılar.

Alman Biniciler atçılıkta Madalyaları toplarken bisiklet yarışı finişinde Alman sporcu Toni Merkens Hollandalı bisikletçi Arie van Vliet’e faul yaprak öne geçti ve diskalifiye olması beklenirken Altın Madalya aldı.

Resim: Dora Ratjen

Kadınlar yüksek atlamada dördüncü olan Alman Dora Ratjen, birkaç yıl sonra erkek olduğunu açıklayarak adını Heinrich yaptı.

Halterde Mısır’lı Khadir Sayed El Touni iki Altın, bir Gümüş, iki Bronz Madalya kazandı. Mısırlı sporcu IWF’nin “50 Büyük Halterci” listesinde 1 Numaraya yerleşti. Bu başarı ancak 60 yıl sonra Türk sporcu Naim Süleymanoğlu tarafından 1996 Atlanta Olimpiyatında ele geçirilecekti.

Türkiye, 1936 Berlin Olimpiyatına 48 sporcu ile katıldı. Bayrağımızı Greko Romen Güreşçimiz Nuri Boytorun taşıdı. Türk Olimpiyat Kafilesinde ilk kez iki kadın sporcu da yer aldı. Eskrim Sporcularımız Halet Çambel ve (Beşiktaş Jimnastik Kulübünün kurucularından, o tarihte Güreş Federasyonu Başkanı olan) Ahmet Fetgeri’nin kızı Suat Aşani Fetgeri (Tarı), Türkiye’yi Olimpiyatlarda temsil eden ilk kadın sporcularımız oldular.

Ahmet Fetgeri, 9 Mayıs 1936’da Atatürk’e bir teklif sunarak bundan sonra 19 Mayıs günlerinin “Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı” olarak milletçe kutlanması önermiş ve kabul edilmişti.

 

Resim: 1936 Berlin Olimpiyat Madalyası

1936 Berlin Olimpiyatında en çok Madalyayı 33 Altın, 26 Gümüş, 30 Bronz, toplam 89 ile Almanya kazandı. Amerika (24-20-12) 56 Madalya ile ikinci oldu. Macaristan (10-1-5) 16, İtalya (8-9-5) 22, Finlandiya (7-6-6) 19, Fransa (7-6-6) 19, İsveç (6-5-9) 20, Japonya (6-4-8) 18, Hollanda (6-4-7) 17, İngiltere (4-7-3) 14 Madalya kazandı.

Türkiye 1 Altın, 1 Bronz Madalya kazanarak toplam iki Madalya ile 19. sırada yer aldı. İlk Olimpiyat Altın Madalyamızı Yaşar Erkan Greko Romen 61 kg’da kazanırken Ahmet Kireççi Serbest Stil 67 kg’da Bronz Madalya kazandı.

Türkiye Kürek branşında 1936 Berlin Olimpiyatına katılmadı. TMOK Başkanı Halil Bayrak idi.

1936 Berlin Olimpiyatında Kürek

Kürek yarışları 7 tekne sınıfında Langer See’deki Berlin Grünau Parkurunda gerçekleşti. Yarışlara 24 ülkeden 313 kürekçi katıldı. Alman ekipleri yedi yarışın beşinde birinci oldu. Amerika Washington Üniversitesi Sekiz Tek ekibi yavaş başladığı yarışı büyük bir finişle birinci olarak bitirdi, Sekiz Tek yarışında madalya sıralamasına giren üç tekne bir saniye içinde finiş çizgisini geçti.

Tek Çifte yarışına 20 ülke katıldı:

Alman Gustav Schafer 8.21.5 ile birinci olurken Avusturyalı Josef Hasenöhrl 8.25.8 ile ikinci ve Amerikalı Daniel Barrow 8.28.0 ile üçüncü oldu.

 

Resim: Gustav “Gummi” Schafer (Foto: RRK 08 Online)

1906 Dresden doğumlu Alman kürekçi Gustav “Gummi” Schafer spor hayatına Sutopu oynayarak başlamış, daha sonra ünlü Alman Antrenör Helmut Schön ile beraber futbol oynamıştır. Kürek sporunda 1934 yılında Tek Çifte Şampiyonu olarak tanınmıştır. Olimpiyata kadar birçok şampiyonluk kazanmış ve aktif sporculuğunu Olimpiyat Altını ile noktalamıştır.

Tek Çifte yarışını Almanya’nın ardından 4 saniye farkla ikinci olarak tamamlayan Avusturyalı Josef Hasenöhrl 1916 Viyana doğumludur, Harp zamanının önemli kürekçilerinden biridir, 1945 yılında 2. Dünya Savaşı sırasında Batı Cephesinde Alman Ordusunun bir Teğmeni olarak ölmüştür

İlk üç tekneden sonraki sıralama aşağıdaki gibi oldu:

4.Kanada, 5.İsviçre, 6.Arjantin, sıralama dışı: Fransa, Norveç, Hollanda, Yugoslavya, Uruguay, Estonya, Macaristan, Brezilya, Avustralya, İtalya, Polonya, İngiltere, Güney Afrika, Çekoslovakya.

 

İki Çifte Yarışına 12 ülke katıldı:

İngiliz Jack Beresford, Leslie Southwood 7.20.8 ile birinci gelirken Alman Willy Kaidel, Joachim Pirsch 7.26.2 ile ikinci ve Polonyalı Roger Verey, Jerzy Ustupski 7.36.2 ile üçüncü oldu.

Resim: Alman 2x ekibi  (Foto: RRK 08 Online)

1920, 1928, 1932 Olimpiyatlarından tanıdığımız, Olimpiyatlarda 3 Altın 2 Gümüş madalyalı İngiliz kürekçi Beresford, Berlin Olimpiyatının açılış seremonisinde İngiliz Bayrağını taşımıştır. Jack, 1920 ile 1927 arasında sekiz kez Tek Çifte İngiltere Şampiyonu olmuştur. Bu rekor günümüze kadar kırılamamıştır.

İki Çifte yarışında Bronz Madalya kazanan Polonyalı Roger Verey, bir yıl önce Polonya’da yılın sporcusu seçilmişti. Roger, 1931 ile 1949 arasında Polonya’da girdiği bütün yarışları kazanan önemli bir kürekçi idi. Aktif kürekçiliğinden sonra antrenör olarak başarılı ekipler yetiştirmiş ve 1960 Roma Olimpiyatında çalıştırdığı Belçikalı İki Çifte 6. olmuştu.

İlk üç tekneden sonraki sıralama aşağıdaki gibi oldu:

4.Fransa, 5.Amerika, 6.Avustralya, sıralama dışı: İsviçre, Yugoslavya, Avusturya, Çekoslovakya, Brezilya, Macaristan.

 

İki Tek Dümencisiz yarışına 13 ülke katıldı:

Almanya Willi Eichhorn, Hugo Strauss 8.16.1 ile birinci olurken Danimarka Harry Larsen, Peter Olsen 8.19.2 ile ikinci ve Arjantinli Horacio Podesta, Julio Curatella 8.23.0 ile üçüncü oldu.

Resim: Alman 2- ekibi (Foto: RRK 08 Online)

Alman ekibinden Hugo Strauss Olimpiyattan sonra Mannheim’da bir Buz Pateni ve Tekerlekli Paten kulübü kurdu ve ilk başkanı oldu.

Üçüncü olan Arjantin ekibinden Julio Curatella, 12 yıl sonra 1948 Olimpiyatında Dört Tek Dümencisiz teknesinde yer aldı ancak finale kalamadı.

İlk üç tekneden sonraki sıralama aşağıdaki gibi oldu:

4.Macaristan, 5.İsviçre, 6.Polonya, sıralama dışı: Uruguay, Amerika, İngiltere, Avusturya, Belçika, Brezilya, Hollanda.

 

İki Tek Dümencili yarışına 12 ülke katıldı:

Alman Gerhard Gustmann, Herbert Adamski, Dieter Arend 8.36.9 ile birinci olurken,

İtalyan ekibi Almiro Bergamo, Guido Santin, Luciano Negrini 8.49.7 ile ikinci,

Fransız Marceau Fourcade, Georges Tapie, Noel Vandernotte 8.54.0 ile üçüncü oldular.

 

Resim Alman 2+ ekibi (Foto: RRK 08 Online)

Altın Madalyalı Alman ekibinin kürekçileri Gustmann ve Adamski 1935’te Sekiz Tek Almanya Şampiyonu olan ekipte kürek çekmiş, 1936 yılında 1939 yılına kadar dört kez arka arkaya Almanya Şampiyonu olmuş, 1939 yılında ayrıca birinci gelen Dört Tek Dümencili ekibinde de yer almışlardır.

İlk üç tekneden sonraki sıralama aşağıdaki gibi oldu:

4.Danimarka, 5.İsviçre, 6.Yugoslavya, sıralama dışı: Polonya, Amerika, Japonya, Macaristan, Brezilya, Hollanda.

 

Dört Tek Dümencisiz yarışına 9 ülke katıldı:

Alman ekibi Rudolf Eckstein, Anton Rom, Martin Karl, Wilhelm Menne 7.01.8 ile birinci,

İngiltere Thomas Bristow, Alan Barrett, Peter Jackson, John Sturrock 7.06.5 ile ikinci,

İsviçre ekibi Hermann Betschart, Hans Homberger, Alex Homberger, Karl Schmid 7.10.6 ile üçüncü oldu.

Resim: Alman 4- ekibi (Foto: RRK 08 Online)

Altın Madalya kazanan Alman ekibinin hamlacısı Rudolf Eckstein 1933 yılında “Würzburger Ruderverein von 1875” kulübünün Sekiz Tek ekibiyle Almanya Şampiyonu olarak başladığı kariyerine 1935’te Luzern’de Avrupa Şampiyonu olarak devam etti, Olimpiyattan sonra da 1938’de Milano’da Avrupa Şampiyonu oldu, 1939’da son Almanya Şampiyonluğundan sonra aktif kürekçiliği bıraktı. Antrenörleri Wolfgang Freyeisen idi.

Rudolf ile beraber Şampiyonluklar dizisini sürdüren ekibin diğer bir kürekçisi Martin Karl ise 2. Dünya Savaşında Doğu Cephesinde Makineli Tüfek Birliğinin başı olarak hayatını kaybetti.

Ekibin bir diğer kürekçisi Wilhelm Menne de savaşın bitimine bir buçuk ay kala Slovakya’da hayatını kaybetti.

Üçüncü olan İsviçre ekibi Dört Tek Dümencili yarışına da katıldı ve bu defa Gümüş Madalya aldı.

İlk üç tekneden sonraki sıralama aşağıdaki gibi oldu:

4.İtalya, 5.Avusturya, 6.Danimarka, sıralama dışı: Amerika, Macaristan, Hollanda.

Resim: 1960’lı yıllarda Würzburger Ruderverein kulübünün iskelesinde, teknede Lothar Freyeisen, yanında iskelede babası Wolfgang Freyeisen, küreği tutan Galatasaray’ın antrenörü Ahmet Yavaşoğlu, yanında Galatasaray’ın tekne yapımcısı İstinyeli Cahit Tansu. (Foto: Burak Yavaşoğlu Arşivi)

1936 Olimpiyat Şampiyonu Würzburger Ruderverein Kulübünden gelen Alman Sekiz Tek ekibinin antrenörü olan Wolfgang Freyeisen yıllar sonra Galatasaray Kulübü ile de çalışan, (1980-1981 yıllarında Würzburg kulübünün gururu Almanya Şampiyonu „Bayern Express“ Sekiz Tek ekibinin  ünlü antrenörü) Lothar Freyeisen’in babası idi.

 

Dört Tek Dümencili yarışına 16 ülke katıldı:

Almanya Hans Maier, Walter Volle, Ernst Gaber, Paul Söllner, Fritz Bauer 7.16.2 ile birinci gelirken,

İsviçre Hermann Betschart, Hans Homberger, Alex Homberger, Karl Schmid, Rolf Spring 7.24.3 ile ikinci,

Fransa Fernand Vandernotte, Marcel Vandernotte, Marcel  Cosmat, Marcel Chauvigne, Noel Vandernotte 7.33.3 ile üçüncü oldu.

Resim: Alman 4+ ekibi (Foto: RRK 08 Online)

Alman ekibinin hamla sırtı Walter Volle beş Almanya Şampiyonluğu ve 1936 Olimpiyat Altın Madalyasından sonra 1938 Milano Avrupa Şampiyonasında Sekiz Tek birinciliğini kazandı, daha sonra Berliner Ruder-Club’te antrenörlüğe başladı. Sporcuları on bir Almanya Şampiyonluğu, 1962 Luzern (ilk Dünya Şampiyonası yarışında) Dört Tek Dümencili birinciliği, 1963 Kopenhag’ta Avrupa Şampiyonluğu, 1964 Tokyo Olimpiyatında Dört Tek Dümencili yarışında Altın Madalya kazandı. Walter Volle 2002 yılında Berlin’de öldü.

İlk üç tekneden sonraki sıralama aşağıdaki gibi oldu:

4.Hollanda, 5.Macaristan, 6.Danimarka, sıralama dışı: İsveç, Yugoslavya, Amerika, Uruguay, İtalya, Brezilya, Çekoslovakya, Belçika, Japonya, Polonya.

 

Sekiz Tek yarışına 14 ülke katıldı:

Amerika Herbert Morris, Charles Day, Gordon Adam, John White, James McMillin, George Hunt, Joseph Rantz, Donald Hume, Robert Moch 6.25.4 ile birinci olurken,

İtalya Guglielmo Del Bimbo, Dino Barsotti, Oreste Grossi, Enzo Bartolini, Mario Checcacci, Dante Secchi, Ottorino Quaglierini, Enrico Garzelli, Cesare Milani Amerikanın 1 saniye ardından 6.26.0 ile ikinci,

Almanya Alfred Rieck, Helmut Radach, Hans Kuschke, Heinz Kaufmann, Gerd Völs, Werner Loeckle, Hans-Joachim Hannemann, Herbert Schmidt, Wilhelm Mahlow ekibi sadece 4 salise farkla 6.26.4 ile üçüncü oldular.

Resim: Bronz Madalyalı Alman ekibi. (Foto: RRK 08 Online)

Resim: Yarışın finişi (Foto: RRK 08 Online)

Gümüş Madalyalı İtalyan ekibinin hamlacısı Guglielmo Del Bimbo 1927 yılından beri birçok ulusal ve uluslar arası birincilikler kazanmış çok tecrübeli bir kürekçidir. İtalyanlar, Olimpiyatta finale gelirken bir sene önce Avrupa Şampiyonu olan Macar ekibini elemişlerdi.

Üçüncü olan Alman Sekiz Tekinin kürekçisi Hans-Joachim Hannemann ekibin ileriki yıllarda kürek çekmeye devam eden bir çok madalyalar kazanan tek sporcusu oldu. Hanneman 1947 yılına kadar aktif sporculuğa devam etti.

Ekibin diğer bir kürekçisi Herbert Schmidt 1948 yılında Doğu Berlin Sportecho gazetesi baş yazarı oldu, daha sonra Sender Freies Berlin radyosunda spor bölümünü kurdu.

İlk üç tekneden sonraki sıralama aşağıdaki gibi oldu:

4.İngiltere, 5.Macaristan, 6.İsviçre, sıralama dışı: Brezilya, Yugoslavya, Japonya, Kanada, Avustralya, Danimarka, Çekoslovakya, Fransa.

 

1936 Berlin Olimpiyatında Kürek yarışlarına 313 sporcu ile katılan 24 ülkeden 10’u Madalya kazandı. Almanya 5 Altın, 1 Gümüş, 1 Bronz, toplam 7 Madalya ile en önde yer alırken, İngiltere 1 Altın, 1 Gümüş, Amerika 1 Altın, 1 Bronz, İtalya 2 Gümüş, İsviçre 1 Gümüş, 1 Bronz, Danimarka 1 Gümüş, Avusturya 1 Gümüş, Fransa 2 Bronz, Polonya ve Arjantin birer Bronz Madalya kazandılar.

12. Olimpiyat Oyunları olması gereken 1940 Olimpiyatı için İskenderiye, Atina, Barselona, Budapeşte, Buenos Aires, Dublin, Lozan, Montreal, Rio de Janeiro, Roma ve Tokyo şehirleri aday olmuştu. IOC elemeler sonunda organizasyonu Tokyo’ya verdi. Ancak organizasyon, 1938’deki 2. Japon-Çin savaşı yüzünden Tokya’dan geri alındı ve Helsinki’ye verildi. 1940 yılında Helsinki’de yapılması gereken 12. oyunlar bu defa 2. Dünya Savaşı nedeniyle iptal edildi. Tokyo şehri, Olimpiyat Organizasyonunu 1964 yılında, Helsinki de 1952 yılında gerçekleştirdi.

1944 yılındaki 13. Olimpiyat Oyunları için aday olan şehirler Roma, Londra, Detroit, Lozan, Atina, Budapeşte, Helsinki ve Montreal olmuştu. 1939 yılında savaş başlamadan önce IOC oyunların Londra’da yapılmasına karar vermişti. Ancak 1944’e gelindiğinde savaşın hala devam etmesi nedeniyle 1944 Olimpiyatı da iptal edildi. Savaşı takiben 14. Olimpiyat 1948’de Londra’da gerçekleşti.

 

Kürekte Steve Fairbairn faktörü

Resim: Steve Fairbairn  (Photo from “The Story of Rowing” by Christopher Dodd 1992)

1815 Avustralya-Melbourn doğumlu Steve Fairbairn İngiltere’de Jesus College’de Hukuk eğitimini sürdürürken 1829 yılından beri yapılmakta olan Oxford-Cambridge Sekiz Tek yarışlarında 1882, 1883, 1886 ve 1887 yıllarında Cambridge ekibinde yer almıştır. Katıldığı yarışlarda 1882 ve 1883 yarışlarını Oxfort, 1886 ve 1887 yarışlarını Cambridge kazanmıştır. Fairbairn kürek dünyasına getirdiği kürek çekiş stili ve antrenman metotları ile tanınmıştır. Yazdığı beş kitap 1930 ve 1940’lı yıllarda kürek dünyasını etkilemiştir. Fairbairn 1926 yılında Head of the River yarışlarını kurucusu olmuş, o tarihten itibaren de The Fairbairn Cup kupasının verilmesi gelenek haline gelmiştir.

Steve Fairbairn 1936 Olimpiyatı sırasında Berliner Ruder Club’de kürek sporu ile ilgili eğitimler vermiş, antrenmanlara katılmıştı. Bunlara Galatasaray Spor Kulübünün kürekçilerinden Nevin Hassan da katılmıştı. Nevin Hassan o tarihlerde eğitim için bulunduğu Berlin’de aynı zamanda Kırmızı-Beyaz adlı derginin muhabiri olarak Olimpiyat Oyunlarını takip etmişti. Hassan daha sonra yurda döndüğünde Kürek Sporu adıyla bir kitap yayınlamış ve Fairbairn kürek stilinden ve antrenman metodundan detaylı olarak bahsetmişti. Nevin Hassan Galatasaray Kürek takımının antrenörlüğünü de yapmış ve bu metotla yetiştirdiği Tevfik Başkaynak, Suat Kesim, Turgut Atakol, Sati İpek ve Dümende Reşat Akant’tan oluşan başarılı ekibi 1940’lı yıllarda “Geçilmez Armada” olarak ün yapmıştı.

Resim: Steve Fairbairn, büstünü diken (Oxfort’lu Kürekçi) Gerorge Drinkwater ile birlikte. (Foto: thames.me.uk)

Steve Fairbairn’in iki oğlundan Ian Fairbairn 1924 Olimpiyatında dördüncü olan İngiliz Sekiz Tek ekibinde yer almıştır. Steve Fairbairn ayrıca 1908 Londra Olimpiyatında İngiliz İki Tek Dümencisiz ekibiyle Gümüş Madalya kazanan George Eric Fairbairn’in amcasıydı.

Resim: Fairbairn dikilitaşı (Foto:wikipedia/Magnus Manske)

Steve Fairbairn Londra’da 1938 yılında vefat etti. Yıllar sonra Oxfort-Cambridge yarışının parkuru üzerine Putney ile Hammersmith arasına onun adına bir anıt dikildi.